,
,
……….Ὁ Ἰβηρικῆς καταγωγῆς Αὐτοκράτωρ Φλάβιος Θεοδόσιος Αὔγουστος (Flavius Theodosius Augstus), ἤ Μεγάλος Θεοδόσιος Α’, διακρίθηκε γιὰ τὶς στρατηγικὲς του ἱκανότητες καὶ ἀπό τὴν ἡλικία τῶν τριάντα ἐτῶν ὁ Γρατιανὸς τὸν ἔστεψε Αὔγουστο τῆς Ἀνατολῆς, ἀκριβῶς λόγῳ τῶν ἐπιτυχιῶν του στὰ πεδία τῶν μαχῶν· ἀργότερα κατάφερε νὰ καταπολεμήσῃ τοὺς Γότθους στὴν Ἰλλυρία.
……….Στὴν προσπάθειά του νὰ καταστείλῃ τὶς συνεχεῖς βαρβαρικὲς τους ἐπιδρομὲς στὸ Ἀνατολικὸ τμῆμα καὶ στὰ πλαίσια ἀσκήσεως ἐξωτερικῆς πολιτικῆς, τοὺς προσεταιρίσθηκε ὡς συμμάχους (federati), παραχωρῶντας τους γῆ γιὰ νὰ κατοικίσουν ἑκατέρωθεν τοῦ Βοσπόρου, στὴν Φρυγία καὶ στὴν Θρᾲκη, μὲ ἀντάλλαγμα τὴν στρατιωτικὴ ὑπηρεσία στὸν Αὐτοκράτορα γιὰ τὴν ἄμυνα τῶν συνόρων τοῦ κράτους ἀπό τοὺς ἄλλους βαρβάρους. Τὸ εἰρηνικὸ διάστημα ἦταν βραχὺ καὶ ἡ παρουσία τους στὴν περιοχὴ μελλοντικῶς ἀποδείχθηκε δυσμενής.
……….Στὴν συλλογικὴ μνήμη ὁ Θεοδόσιος ἔμεινε περισσότερο γνωστὸς γιὰ τὶς ἀποφάσεις του ὑπὲρ τῆς Χριστιανικῆς Πίστεως, σὲ μία περίοδο ὅπου ἡ Αὐτοκρατορία διχάζετο ἀπό διάφορες τάσεις, αἰρέσεις, θρησκεῖες, ποὺ δημιουργοῦσαν διαμάχες καὶ ἀναταραχές. Κατὰ τὴν διάρκεια λαϊκῆς ἐξεγέρσεως στὴν Θεσσαλονίκη καὶ τὴν δολοφονία τοῦ ἐπικεφαλῆς τῆς φρουρᾶς, Γότθου Βουθέριχου τῷ 389, ἔδωσε τὴν ἐντολὴ γιὰ τὴν ἐκτέλεση 7.000 ἀμάχων (ἤ 15.000 κατὰ τοὺς Κεδρηνό, Θεοφάνη, Μωϋσῆ Χωρηνό). Γιὰ τὴν πράξη του αὐτὴ προέβη σὲ δημόσια ἀπολογία μπροστὰ στὸν ἀρχιεπίσκοπο Μεδιολάνων Ἀμβρόσιο.
……….Κυρίως ὅμως ἀντιμετώπισε τὶς αἰρετικές ὁμάδες ποὺ διαφωνοῦσαν μὲ τὶς ἀποφάσεις τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Μὲ τὶς ἀποφάσεις του ὑπέρ τοῦ χριστιανισμοῦ σχετίζεται τὸ διάταγμα γιὰ τὸ κλείσιμο τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τῶν Ἀθηνῶν στὴν ὁποία εἶχαν φοιτήσει ὁ Ἰουλιανός, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνὸς καὶ πολλοὶ ἄλλοι ἐθνικοί καὶ χριστιανοί, ἡ ἀπαγόρευση μὲ ποινὴ θανάτου καὶ δήμευση τῆς περιουσίας τῶν ἐθνικῶν, τῆς κάθε μορφῆς θυσίας, μαντικῆς, ψαλμωδιῶν πρὸς τιμὴ τῶν θεῶν, ἡ κατεδάφιση ἤ τὸ σφράγισμα ἐθνικῶν ἱερῶν, καθὼς καὶ ἡ ἀπαγόρευση τελέσεως θυσιῶν στοὺς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες. Τὰ σκληρὰ αὐτά μέτρα, δημιούργησαν ἀντιθέσεις καὶ μῖσος ἀνάμεσα στοὺς πιστοὺς τῆς παλιᾶς καὶ τῆς νέας θρησκείας. Ἀκολούθησαν πράξεις βίας, ἰδιαιτέρως ἀπό τὴν πλευρὰ κάποιων φανατικῶν χριστιανῶν.
……….Μετὰ τὸν θάνατό του, τὸ Ἀνατολικό Ῥωμαϊκὸ κράτος διαχωρίστηκε ὁριστικὰ ἀπὸ τὸ Δυτικὸ καὶ τὴν ἐξουσία στὰ δύο αὐτὰ τμήματα ἀνέλαβαν οἱ γιοὶ του. Ἔκτοτε, τὰ δύο τμήματα τῆς Αὐτοκρατορίας ἀκολούθησαν διαφορετικὲς πορεῖες, γι’ αὐτὸ πολλοὶ ἱστορικοὶ θεωροῦν τὸ ἔτος 395 ἀπαρχὴ τῆς «βυζαντινῆς» ἱστορίας. Καὶ ἐνῷ τὸ δυτικὸ τμῆμα θὰ δεχθῆ τὴν εἰσβολή τῶν γερμανικῶν φύλων ποὺ ἔφεραν τὸ τέλος τοῦ ῥωμαϊκοῦ κόσμου, τὸ ἀνατολικὸ τμῆμα στὸ ὁποῖο τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο κυριαρχοῦσε, κινδύνευσε μὲν προσωρινὰ ἀπό αὐτὰ τὰ φῦλα, ἀντιστάθηκε ὅμως κι ἄντεξε στὶς βαρβαρικὲς εἰσβολές ἐπί χίλια χρόνια.
ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ A’ Ο ΜΕΓΑΣ 347-395
Ο ΔΙΩΚΤΗΣ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΑΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ | Αθήνα - Κυριακή 11 Απριλίου 2004
……….Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Φλάβιος Θεοδόσιος, γεννήθηκε στην επαρχία τής Γαλικίας στην Βορειοδυτική Ισπανία. Ο πατέρας του, Φλάβιος Θεοδόσιος και αυτός, ήταν στρατηγός τού αυτοκράτορα τού δυτικού τμήματος τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Γρατιανού. Το όνομα και η καταγωγή τής μητέρας του είναι άγνωστα. Οι γονείς μπορεί και οι παππούδες τού Θεοδόσιου φαίνεται ότι ήταν χριστιανοί. Ο ίδιος δεν έλαβε ιδιαίτερη μόρφωση αλλά ήταν ευφυής και είχε έφεση στην μελέτη τής Ιστορίας. Ακολούθησε την στρατιωτική σταδιοδρομία και διακρίθηκε σε διάφορες εκστρατείες τού πατέρα του στην Βρετανία, στην Γαλατία και στα Βαλκάνια.
……….Όταν ο πατέρας του έπεσε σε δυσμένεια και εξ αιτίας των δολοπλοκιών των εχθρών του στην Αυλή τού Γρατιανού, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε, ο Θεοδόσιος αποσύρθηκε στα κτήματά του στην Ισπανία όπου το 376 παντρεύτηκε [νυμφεύθηκε] την Ισπανίδα Αιλία Φλάκιλλα με την οποία απέκτησε δύο γιούς, τον Αρκάδιο και τον Ονώριο, και μία κόρη, την Πουλχερία.
Βάρβαροι φύλακες των συνόρων
……….Μετά την καταστροφική ήττα των Ρωμαίων από τους Βησιγότθους κοντά στην Αδριανούπολη το 378 και τον θάνατο τού αυτοκράτορα τού Ανατολικού τμήματος τής Αυτοκρατορίας Ουάλεντα, ο Γρατιανός κάλεσε τον Θεοδόσιο να αναλάβει την εκστρατεία εναντίον των Σαρματών. Κατ’ αυτήν ο Θεοδόσιος απέδειξε τις μεγάλες του στρατηγικές ικανότητες. Ανταμείβοντάς τον ο Γρατιανός, τον Ιανουάριο τού 379, τον ανακήρυξε συναυτοκράτορά του στο τμήμα τής Ανατολής.
……….Ο Θεοδόσιος εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη. Πρώτο μέλημά του υπήρξε η ανασυγκρότηση τού στρατεύματος. Στην επικράτεια τού Θεοδόσιου περιλαμβάνονταν και οι περιοχές τής Δακίας (σημερινής Ρουμανίας) και τής Μακεδονίας, στις οποίες είχαν διεισδύσει βάρβαροι δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα στην Αυτοκρατορία. Ο Θεοδόσιος αποφάσισε, αντί να προσπαθήσει να εκδιώξει τα βαρβαρικά αυτά φύλα από την Ρωμαϊκή επικράτεια, να τα εκμεταλλευθεί προς το συμφέρον τής Αυτοκρατορίας. Έτσι, αφενός ενέταξε στον στρατό του μεγάλο αριθμό Τευτόνων και όχι μόνο στις χαμηλότερες βαθμίδες και αφετέρου, το 383, ο Θεοδόσιος υπέγραψε συνθήκη συμμαχίας με τους Βησιγότθους και τους επέτρεψε να εγκατασταθούν ως σύμμαχοι (φεδεράτοι) στην περιοχή ανάμεσα στον Δούναβη και στην οροσειρά τού Αίμου. Με τη νέα αυτή ρύθμιση. οι Βησιγότθοι διατηρούσαν την αυτονομία τους αλλά ταυτόχρονα γίνονταν φύλακες των βορειοανατολικών συνόρων τής Αυτοκρατορίας.
Επίσημη θρησκεία ο χριστιανισμός
……….Το σοβαρότερο όμως πρόβλημα με το οποίο ήλθε αντιμέτωπος ο Θεοδόσιος ήταν ο έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στους οπαδούς των διαφόρων χριστιανικών αιρέσεων. Ο Θεοδόσιος ανατράφηκε σε χριστιανικό περιβάλλον αλλά βαπτίστηκε χριστιανός στα 34 του χρόνια, το 380, ύστερα από μία σοβαρή ασθένεια. Γιά να δώσει τέλος στις διενέξεις, τον Φεβρουάριο τού 380 εξέδωσε διάταγμα, σε συμφωνία με τον Γρατιανό, με το οποίο αναγνώριζε ως επίσημη θρησκεία τού κράτους τον χριστιανισμό σύμφωνα με τις αποφάσεις τής A´ Οικουμενικής Συνόδου τής Νίκαιας τής Βιθυνίας το 325 και συνεκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη το 381 την B´ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία επικύρωσε τις αποφάσεις τής Νίκαιας και έδωσε στο Σύμβολο τής Πίστεως την τελική μορφή του.
……….Ενώ όμως ο Θεοδόσιος ήταν απασχολημένος στην Ανατολή, στην Δύση ο αυτοκράτορας Γρατιανός δολοφονήθηκε στη Λυών το 383. Διάδοχός του ήταν ο ετεροθαλής αδελφός του Ουαλεντινιανός B’, αλλά ο στρατός στην Βρετανία ανακήρυξε αυτοκράτορα τον Μάξιμο, έναν Ισπανό, ο οποίος το 387 εισέβαλε στην Ιταλία. Ο Ουαλεντινιανός B´ έφυγε από την Ιταλία και βρήκε καταφύγιο στην Θεσσαλονίκη ζητώντας βοήθεια από τον Θεοδόσιο. Ο Θεοδόσιος δεν μπορούσε να τού την αρνηθεί δεδομένου ότι, μετά τον θάνατο τής Αιλίας Φλάκιλλας το 386, είχε παντρευτεί την αδελφή τού Ουαλεντινιανού, Γάλλα. Αλλωστε ο Θεοδόσιος είχε συγκροτήσει αξιόλογο στρατό που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τον σφετεριστή Μάξιμο. Αφού λοιπόν έστειλε τον Ουαλεντινιανό στην Ιταλία με μία μοίρα τού στόλου του, ο Θεοδόσιος, την Άνοιξη τού 388, επικεφαλής μεγάλης στρατιάς, κίνησε εναντίον τού Μάξιμου, ο οποίος στο μεταξύ είχε εισβάλει στα Βαλκάνια.
Δημόσια μετάνοια
……….Αφού νίκησε τον Μάξιμο και αποκατέστησε τον Ουαλεντινιανό B΄δίνοντάς του ως σύμβουλο τον έμπιστό του Φράγκο στρατηγό Αρβογάστη, ο Θεοδόσιος δεν επέστρεψε αμέσως στην Κωνσταντινούπολη αλλά παρέμεινε ως το 391 στο Μεδιόλανο (Μιλάνο) όπου ανέπτυξε στενή φιλία με τον επίσκοπο τής πόλης Αμβρόσιο. Κατά την διάρκεια τής απουσίας τού Θεοδοσίου, ταραχές ξέσπασαν στην Θεσσαλονίκη. Οι κάτοικοι τής πόλης σκότωσαν έναν από τους στρατηγούς τού Θεοδόσιου και αρκετούς στρατιώτες. Ο Θεοδόσιος οργισμένος διέταξε να σφαγιασθούν χιλιάδες Θεσσαλονικείς (390), πράξη που επιτιμήθηκε αυστηρά από τον Αμβρόσιο ο οποίος ζήτησε από τον αυτοκράτορα να μετανοήσει δημοσίως γιά το αμάρτημά του, αρνούμενος να τού προσφέρει την Αγία Μετάληψη. Αρχικά ο Θεοδόσιος δίστασε να υποκύψει στον εκβιασμό τού επισκόπου αλλά τελικά κάμφθηκε. Μερικοί ιστορικοί αξιολογούν το περιστατικό ως την πρώτη παραχώρηση τής κοσμικής εξουσίας έναντι της εκκλησιαστικής, πράγμα που οδήγησε κατά τους μετέπειτα αιώνες την Εκκλησία να διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία.
Κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων
……….Τον Φεβρουάριο τού 391 ο Θεοδόσιος εξέδωσε διάταγμα με το οποίο απαγόρευε τις θυσίες και τις συνάξεις σε ναούς ειδωλολατρικών θρησκειών. Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, τον Νοέμβριο τού 391, ο Θεοδόσιος ήταν αποφασισμένος να πατάξει κάθε είδους παγανισμό. Άλλωστε ήταν ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας που δεν έφερε τον τίτλο τού Pontifex Maximus, δηλαδή τού Μεγάλου Αρχιερέα των θρησκειών των Ρωμαίων. Εναν χρόνο αργότερα ο Θεοδόσιος εξέδωσε ένα ακόμα αυστηρότερο διάταγμα με το οποίο απαγόρευε εντελώς όλες τις παγανιστικές λατρείες και το 393 απαγόρευσε ακόμη και τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
……….Στο μεταξύ νέα κρίση συντάραξε το δυτικό τμήμα τής Αυτοκρατορίας. Ο Αρβογάστης πρόδωσε την εμπιστοσύνη που τού είχε δείξει ο Θεοδόσιος και σκότωσε τον αυτοκράτορα Ουαλεντινιανό Β΄, και ανακήρυξε αυτοκράτορα τον δάσκαλο τής ρητορικής Ευγένιο, ο οποίος υποστηριζόταν από την ειδωλολατρική πτέρυγα τής Συγκλήτου.
……….Ο Θεοδόσιος αποφάσισε να μην ξαναμοιραστεί την εξουσία με άλλον εκτός από τους δύο γιούς του. Αφού αναγόρευσε Αύγουστο τού δυτικού τμήματος τής Αυτοκρατορίας τον επτάχρονο γιό του Ονώριο και παραχώρησε πολλές εξουσίες στον Αρκάδιο στην Κωνσταντινούπολη, ο Θεοδόσιος εκστράτευσε τον Μάϊο τού 394 εναντίον τού σφετεριστή Ευγένιου και τού στρατηγού Νικόμαχου Φλαβιανού που τον υποστήριζε εν ονόματι των Ρωμαίων ειδωλολατρών. Ο Θεοδόσιος νίκησε τον Νικόμαχο και τον Ευγένιο, τους σκότωσε, καθώς και τον Αρβογάστη, και παρέμεινε μόνος αυτοκράτορας σε Ανατολή και Δύση.
……….Η χριστιανική παράδοση θεωρεί τη νίκη αυτή τού Θεοδοσίου τον θρίαμβο τής μίας και αληθινής θρησκείας. Ωστόσο ο Θεοδόσιος φαίνεται ότι καταπονήθηκε σε αυτή την εκστρατεία, αρρώστησε και πέθανε στο Μεδιόλανο ύστερα από μερικούς μήνες. Τον διαδέχτηκαν οι δύο γιοί του, όπως το είχε προβλέψει. Γιά τις υπηρεσίες που προσέφερε στον χριστιανισμό ο Θεοδόσιος ονομάστηκε Μέγας. Μετά την επικήδειο τελετή στο Μεδιόλανο, η σορός τού Θεοδόσιου μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη στο μαυσωλείο που είχε ανεγείρει ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος B’, γιός τού Μεγάλου Κωνσταντίνου.
……….Παρά την επιθυμία τού Θεοδόσιου να παραμείνει ενιαία η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μετά τον θάνατό του, τα δύο τμήματά της χωρίστηκαν άνισα: στην φθίνουσα Δύση και στην κραταιά βυζαντινή Ανατολή.
- Κείμενα: Ιωάννα Ζούλα
- Πηγή: http://www.tovima.gr/
- Ἐπιμέλεια κειμένου τῆς παρούσας δημοσιεύσεως: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο
- Εικόνα 1 : «Missorium of Theodosius Silver disk with Theodosius I and his sons Honorius and Arcadius Madrid. Royal Academy of History.»
- Εικόνα 2: «Saint Ambroise interdit l’entrée du lieu saint à l’empereur Theodosius – Musée des Beaux Arts de la ville de Paris». Δημιουργία τού Jules-Eugène Lenepveu.