,
Οἱ Κυκλᾶδες στὴν πορεία τοῦ χρόνου
«Τότε εἶπε καὶ γεννήθηκεν ἡ θάλασσα.
Καὶ εἶδα καὶ θαύμασα..
Καὶ στὴ μέση της ἔσπειρε κόσμους μικροὺς κατ’ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσή μου ..
Ἵπποι πέτρινοι μὲ τὴ χαίτη ὀρθὴ καὶ γαλήνιοι ἀμφορεῖς καὶ λοξὲς δελφινιῶν ρᾶχες..»
Ὀδυσσέας Ἐλύτης
……….Στὶς 19 Αὐγούστου τοῦ 1969, μία ὁλόκληρη πόλη, κατεστραμμένη καὶ θαμμένη ἀπό ἔκρηξη ἡφαιστείου τὸ 1530 π.Χ. ἀνακαλύπτεται στὴν Θήρα. Γιὰ διάφορους λόγους, ὲνῶ τὰ πρῶτα ἐρείπια εἶχαν ἤδη φανεῖ στὴν περιοχὴ Θηρασίας, ἐπιλέχτηκε ἡ περιοχὴ Ἀκρωτήρι γιὰ τὶς ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές. Μία ἀπό τὶς μεθόδους ἀνασκαφῆς ποὺ χρησιμοποιοῦσαν ἦταν ἡ χρήσι ὑπογείων στοῶν ποὺ παρουσίαζε μὲν τεχνικὲς δυσκολίες, ἀλλά ἦταν ἐντυπωσιακή ὡς πρὸς τὸ δέος ποὺ δημιουργοῦσε στοὺς ἀρχαιολόγους.
……….Ὁ κύριος Μαρινᾶτος, στὸ βιβλίο του, «Θησαυροὶ τῆς Θήρας»» περιγράφει:«Kαταπλήσσει ὅμως μὲ τὸ δέος ποὺ δημιουργοῦν τὰ θαμμένα ἐρείπια. Δίδει τὴν ἐντύπωσιν, ὅτι τὰ λίθινα φαντάσματα εἶναι ἀκόμη ζωντανά. Mέσα εἰς τὸ ἡμίφως, οἱ λιθόστρωτοι δρόμοι νομίζεις ὅτι ἐμψυχώνονται ἀπό τὰ βήματα τῶν κατοίκων τῆς ἄτυχης πόλεως. Ἀπό τὰς θύρας καὶ παράθυρα νομίζεις ὅτι θ’ ἀκούσης τὰς φωνὰς τῶν ἐνοίκων. Ὅταν εἰσέλθης εἰς τὸ ἐσωτερικόν τῶν κτηρίων, ἡ ἐντύπωσις γίνεται ἀκόμη μεγαλύτερη, διότι βλέπεις ἀμετακίνητα εἰς τὰς θέσεις των τὰ σκεύη καὶ ἐργαλεῖα, ἀκόμη καὶ τὰ φθαρτὰ ἔπιπλα καὶ ἀντικείμενα, τὰ ὁποῖα ἀπετελοῦντο ἀπό ὀργανικάς οὐσίας».
……….(…) Οἱ Κυκλᾶδες ἐξακολούθησαν νὰ διαδραματίζουν σπουδαῖο ἱστορικὸ καὶ πολιτιστικὸ ρόλο καὶ κατὰ τὴν μέση Χαλκοκρατία (μεσοκυκλαδικὸς πολιτισμός). Λείψανα κέντρων τοῦ μεσοκυκλαδικοῦ πολιτισμοῦ ἐντοπίστηκαν στὴν Μῆλο (Φυλακωπή), στὴν Πάρο (Παροικία), στὴν Κέα (Ἁγία Ειρήνη), στὴν Θήρα καὶ στὴν Θηρασία. Σὲ νησιᾶ ὅπως ἡ Δῆλος, ἡ Τῆνος, ἡ Σύρος, ἡ Σίφνος, ἡ Ἀμοργὸς ἔχουν ἐξακριβωθεῖ πολλὲς μεσοκυκλαδικὲς τοποθεσίες.
……….Στὴν ὕστερη τέλος Χαλκοκρατία, ποὺ συμπίπτει μὲ τὸν ἀκμαῖο ὑστερομινωικὸ πολιτισμό, ἕνα κυκλαδίτικο νησί, ἡ Θήρα, εἰσβάλλει δυναμικὰ στὸ ἱστορικὸ προσκήνιο. Χάρη στὶς ἀνασκαφὲς ποὺ ξεκίνησε στὸ Ἀκρωτήριο τὸ 1967 ὁ καθηγητὴς Σπῦρος Μαρινᾶτος καὶ συνέχισε ὁ καθηγητὴς Χρῆστος Ντούμας, ἡ Θήρα δὲν ἀποτελεῖ πλέον ἁπλῶς τὴν γεωλογικὴ ἀφορμὴ τῆς αἰφνίδιας ἐξαφάνισης τοῦ μινωικοῦ πολιτισμοῦ (γύρω στὸ 1.500 π. Χ.), μὲ τὴν ἔκρηξη τοῦ ἡφαιστείου της ἀλλὰ ἕνα (νέο) κέντρο τοῦ πολιτισμοῦ αὐτοῦ ποὺ ὁ πλοῦτος τῶν συνεχῶς αὐξανόμενων εὑρημάτων του ἀνταγωνίζεται τὶς γνωστὲς κρητικὲς ἑστίες του (Κνωσός, Φαιστός, Ἁγ. Τριάδα).
……….Ἔκτοτε ἡ ἱστορικὴ παρουσία τῶν Κυκλάδων θὰ εἶναι περιστασιακὴ καὶ περιθωριακή. Ἄρθρωμένες σὲ αὐτόνομες πόλεις – κράτη, κατὰ τὸ γνωστὸ ἑλληνικὸ πρότυπο, ἤδη ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῶν ἱστορικῶν χρόνων, Ἰωνικὲς ὅλες, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς Δωρικὲς Μῆλο καὶ Θήρα, ἐπιχειροῦν ἀτομικὲς κι εὐκαιριακὲς ἐξόδους στὸ ἱστορικὸ προσκήνιο ποὺ κυριαρχείται ἀπὸ τὶς μείζονες δυνάμεις τῆς Ἀθήνας, τῆς Σπάρτης κι ἀργότερα τῆς Θήβας.