,
,
Ἡ ἐκστρατεία τοῦ Λατὶφ πασσᾶ καὶ ἡ ἄτακτος ὑποχώρηση
.
……….Οἱ τοῦρκοι τῶν Χανίων, ὅντας ἀποκλεισμένοι στὸ φρούριο ἀπὸ τοὺς τολμηροὺς Κρῆτες ἐπαναστάτες, προετοιμάζονταν γιὰ νὰ ἀντεπιτεθοῦν, πρῶτα ἐναντίον τῶν πολιορκούντων αὐτούς καὶ δεύτερον ἐπιχειρῶντας ἐπιδρομὴ κατὰ τῶν Ῥιζῶν νὰ περάσουν στὰ Σφακιᾶ. Τρεῖς γυναῖκες ὅμως κατόρθωσαν νὰ διαφύγουν τῆς προσοχῆς τῶν τουρκικῶν φυλακίων καὶ φθάνοντας στὸ σῶμα τοῦ Δασκαλάκη, ἔδωσαν πολύτιμες πληροφορίες γιὰ τὴν προετοιμαζόμενη ἐπιχείρηση τῶν τούρκων.
……….Πέντε χιλιάδες τοῦρκοι ἦταν ἕτοιμοι νὰ ξεκινήσουν, ἀρχηγούμενοι ἀπὸ τὸν Λατὶφ πασσᾶ, μὲ πυροβόλα, βομβοβόλα, πολλὰ πολεμοφόδια καὶ σωρὸ σχοινιῶν καὶ ἀλυσίδων γιὰ νὰ δέσουν τοὺς αἰχμαλώτους. Ὁ Δασκαλάκης προχώρησε στὶς ἑξῆς ἐνέργειες· εἰδοποίησε ἄμεσα τοὺς σωματάρχες Χάλη καὶ Φασούλη ποὺ βρίσκονταν στὴν Ἁγία Κυριακή, καθὼς καὶ τὸν Ἀναγνώστη Παναγιώτου στὸ Ἀποπηγάδι, νὰ βρίσκονται σὲ ἐπιφυλακὴ καὶ νὰ μεταβοῦν ἐκεῖ ὅπου θὰ διευθύνετο ὁ ἐχθρός. Ὁ ἴδιος, ἀφοῦ ἄφησε στὴν Μαλάξα πρὸς φρούρηση τὸν Ἰωσὴφ Καυκαλάκη καὶ τὸν Ἰωάννη Τσακίρη μὲ Σφακιανοὺς καὶ Ἀποκορωνιῶτες, πῆρε τὸν Σήφακα, τὸν Ν. Ζερβό, τὸν Π. Σουλιώτη, τὸν Γρ. Δαμιανό, τὸν Μουτσογιαννάκη καὶ τὸν Λερᾶ μὲ τὰ σώματά τους, καὶ ἐπαγρυπνοῦσε στὰ σημεῖα ἐξόδου τῶν τούρκων ἀπὸ τὸ φρούριο τῶν Χανίων.
……….Στὶς 4 Ἰουλίου κατὰ τὸ ἀπόγευμα, οἱ τοῦρκοι βγῆκαν ἀπὸ τὰ Χανιᾶ μὲ ὅλη σχεδὸν τὴν πολεμικὴ τους δύναμι. Τὴν νύκτα κατασκήνωσαν στὴν Ἁγιᾶ καὶ τὴν ἐπομένη (5/7), ἡ ἐμπροσθοφυλακὴ τους ξεκίνησε πρὸς τὸ φαράγγι στὴν θέσι Καμπιᾶ, μὲ κατεύθυνση πρὸς τὸν Θέρισο. Στὸ κέντρο τοῦ ἰσχυροῦ σώματος ἀκολουθοῦσε ὁ Λατὶφ πασσᾶς. Ἡ πορεῖα προχωροῦσε μὲ ἀργὸ ρυθμό λόγῳ τῶν προφυλάξεων, διότι ὁ πασσᾶς δὲν ἤθελε νὰ συγκρουσθῇ μὲ μικρὰ σώματα κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πορείας, ἀλλὰ νὰ φθάσῃ στὸν Θέρισο καὶ ἀπὸ ‘κεῖ στὰ Σφακιᾶ, γιὰ νὰ καταλάβῃ μὲ τὸ σύνολο τῆς δυνάμεώς του καὶ καταστρέψῃ, τὸν τόπο ποὺ θεωροῦσε πηγὴ καὶ κέντρο τῆς Ἐπαναστάσεως.
Ἡ ἀνακοπὴ τῆς τουρκικῆς πορείας
……….Στὶς 15 Ἰουλίου, οἱ Β. Χάλης καὶ Ἀνδρέας Φασούλης, ἀνέκοψαν τὴν πορεία τῆς τουρκικῆς ἐμπροσθοφυλακῆς. Ἡ μάχη ποὺ ξεκίνησε, κράτησε τρεῖς ὧρες, ἐνῶ κατέφθασαν πρὸς βοήθεια τῶν Ἑλλήνων ὁ Ἰωάννης Χάλης μὲ τοὺς Κεραμειανοὺς του, καὶ γιὰ τοὺς τούρκους προσέτρεξαν ἄνδρες τοῦ κυρίου σώματος.
……….Οἱ ὁλιγάριθμοι Ἕλληνες, ἔναντι τῶν συνεχῶς ἐνισχυομένων τούρκων, προσπαθοῦσαν νὰ άποφύγουν τὴν κύκλωση, μαχόμενοι ταυτοχρόνως γιὰ νὰ ἀπωθήσουν τὴν ἰσχυρὴ τουρκικὴ δύναμι. Μετὰ ἀπὸ τὸ ἀγωνιῶδες πρῶτο τρίωρο, κατὰ τὸ ὁποῖο σώθηκαν χάρις στὸ ἀκατάβλητο ψυχικὸ τους σθένος, ἔφθασε ὁ Δασκαλάκης – ὁ Τσελεπῆς – μὲ μικρὸ σῶμα. Ἀφοῦ τοὺς ἐμψύχωσε κατὰ τὴν διάρκεια τῆς μάχης μὲ ἕναν ὁμηρικὸ λόγο, τοὺς ἀνήγγειλε ὅτι σὲ λίγο φθάνουν πρὸς βοήθεια οἱ Λακκιῶτες. Μὲ αὐτὴ τὴν ἐνθάρρυνσι, κατορθώθηκε ἡ ἐξακολούθησι τῆς ἄμυνας μὲ άξιοθαύμαστη ἀντοχή στὴν πίεση τοῦ ὀγκώδους ἐχθροῦ.
……….Ἡ ἄφιξη καὶ ἐπίθεση στὰ πλευρὰ τῶν τούρκων κατὰ τὸ μεσημέρι, τῶν ὀγδόντα (ἤ ὀγδοντατεσσάρων) γιγαντόσωμων Λακκιωτῶν, ἀρχηγουμένων ἀπὸ τοὺς Πρωίμηδες καὶ τοὺς Σαρρῆδες, ἔδωσε ἀνάσα στὰ ἑλληνικὰ σώματα, τὰ ὁποῖα μαχώμενα ἀσταμάτητα ἀπὸ τὸ πρωί, εἶχαν ἀρχίσει νὰ κάμπτωνται καὶ νὰ ὑποχωροῦν.
……….Ἡ εἰκόνα τῶν ὀγδοντατεσσάρων μαινόμενων κατὰ τῶν τούρκων «Αἰάντων», ἦταν συγκλονιστική. Ὁ Σαρρηδαντώνης, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀρχηγοὺς τους, περίφημος γιὰ τὴν ὁρμητικότητά του, ὅταν ἀκόμα εὑρίσκοντο σὲ άπόστασι βολῆς, μίλησε μὲ λίγα λόγια στοὺς συμπολεμιστὲς του γιὰ νίκη ἤ θάνατο καὶ ὅρμησε πρῶτος. Οἱ Λακκιῶτες ἀκολούθησαν μὲ τὴν ἴδια ὁρμή, ἀφοῦ ἔβγαλαν τὰ καλύμματα ἀπὸ «τσὶ κεφαλὲς τους», δείχνοντας μὲ αὐτὴ τὴν κίνηση ὁργή καὶ ἀπόδυσι σὲ φοβερὸ ἀγῶνα.
……….Αἰφνιδιασμένος ὁ ἐχθρὸς ἀπὸ τὴν ὁρμητικὴ ἐπίθεση, κατεπτοήθη, ἐνῷ τὰ σώματα τῶν Χάληδων, τοῦ Φασούλη καὶ τοῦ Δασκαλάκη, ἐνθαρρυμένα, ἄρχισαν ἀντεπίθεσι. Ὁρισμένοι τοῦρκοι προσπάθησαν νὰ ἀντισταθοῦν, ἐνῷ ἄλλοι, ἔντρομοι μπροστὰ στὴν πολεμικὴ μανία τῶν Λακκιωτῶν καὶ τῶν συμπολεμιστῶν τους, τράπηκαν σὲ φυγή. Ἡ μάχη ἡ ὁποῖα πρὸς στιγμὴ ἔγειρε ὑπὲρ τοῦ ὑπεράριθμου τουρκικοῦ στρατοῦ, μεταβλήθηκε σὲ σφαγὴ του. Ὁ Λατὶφ πασσᾶς, ἔφιππος καὶ σὲ ἀπόστασι ἀπὸ τὸ πεδίο τῆς μάχης, μόλις πρόφθασε νὰ ἐπιστρέψῃ στὰ Χανιᾶ μὲ τοὺς τραπέντες σὲ φυγὴ στρατιῶτες του.
……….Πεντακόσιοι τοῦρκοι ἔπεσαν νεκροὶ σ’ ἐκείνη τὴν μάχη. Ἀπὸ τὰ σώματα τοῦ Β. Χάλη, τοῦ Φασούλη καὶ τοῦ Δασκαλάκη καὶ τοὺς Κεραμειανούς, φονεύθηκαν εἰκοσιοκτώ, ἐνῷ τραυματίσθηκαν συνολικὰ πενῆντα. Καὶ θὰ φονεύοντο περισσότεροι τοῦρκοι ἐάν δὲν ἐγκατέλειπαν τὰ ὅπλα τους κατὰ τὴν καταδίωξή τους. Οἱ Κρῆτες ἀποκόμισαν πλούσια λάφυρα· πολεμοφόδια, ὅπλα, ἀποσκευὲς πολεμικὲς καὶ πολλὰ ζῶα ἔπεσαν στὰ χέρια τους, χρησιμότατα γιὰ τὸν ἐφοδιασμὸ καὶ τὴν ἐξόπλιση τόσων ἐπαναστατῶν οἱ ὁποῖοι δὲν ἐλάμβαναν μέρος στὶς μάχες διότι ἦσαν ἄοπλοι.
Οἱ γυναῖκες τοῦ Θερίσου.
……….Στὴν καθοριστικὴ ἐκείνη γιὰ τὴν Κρητικὴ ἐπανάσταση μάχη, οἱ γυναῖκες τοῦ Θερίσου ὑπῆρξαν ἄξιες σύντροφοι τῶν γενναίων τους ἀνδρῶν. Πολλὲς εἶχαν σπεύσει στὸ πεδίο τῆς μάχης ἀπὸ τὸ πρωί, μεταφέροντας ἀπὸ τὴν μία θέση στὴν ἄλλη πυριτόβολα, ἀλλὰ καὶ τροφὴ καὶ νερὸ γιὰ τοὺς μαχομένους. Σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ ἐπεισόδια ποὺ ἀναφέρονται, μία Θερισιανή κατὰ τὴν μεταφορὰ νεροῦ γιὰ τοὺς διψασμένους μαχητὲς μὲ μία στάμνα πάνω στὸ κεφάλι της, δέχθηκε ἐχθρικὰ πυρᾶ τὰ ὁποῖα ἔσπασαν τὴν στάμνα, τραυματίζοντάς την ταυτοχρόνως. Ἀντὶ νὰ τρομάξῃ καὶ νὰ φροντίσῃ τὸ τραῦμα της, μιλοῦσε γιὰ τὴν σπασμένη στάμνα, τὸ νερὸ ποὺ χάθηκε καὶ τοὺς φλεγόμενους ἀπὸ τὸν ἥλιο τοῦ Ἰουλίου μαχητές.
***
Κείμενο-επιμέλεια: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο
-
Πηγή: Β΄τόμος τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, Διονυσίου Κόκκινου
-
Κεντρικὴ εἰκόνα : Charles Robert Cockerell, 1811, Κρήτη, ἄποψη λιμανιοῦ καὶ βυζαντινοῦ τείχους τῶν Χανίων. Ἀπὸ τὴν συλλογὴ τοῦ κυρίου Θ. Μεταλληνοῦ, τὸν ὁποῖο εὐχαριστοῦμε γιὰ τὴν εὐγενικὴ παραχώρηση.
-
Ἡ δεύτερη εἰκόνα εἶναι τὸ Μνημεῖο πεσόντων Λακκιωτῶν στὸ Σελλί Λάκκων τοῦ κυρίου Ἀντώνη Γενναράκη.