ΟΙ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΠΡΕΣΒΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ, ΟΠΩΣ ΤΙΣ ΚΑΤΕΓΡΑΨΕ ΚΑΙ ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΟ 1872

.

,

Κάρολος Τάκερμαν – Ο Αμερικανός πρέσβης και το βιβλίο του γιά τούς Έλληνες

.

Χρ. Εμ. Αγγελομάτη  

……….Τον Ιούνιο τού 1868, έφθασε στην Ελλάδα ο πρώτος Αμερικανός πρεσβευτής Κάρολος Τάκερμαν, ένας άνθρωπος με θερμά φιλελληνικά αισθήματα και με λαμπρά φιλολογική κατάρτιση. Έμεινε στην χώρα μας τέσσερα χρόνια και όταν έφυγε έγραψε το βιβλίο «Οι σημερινοί Έλληνες».

……….Ο Κάρολος Τάκερμαν έφθασε στην Ελλάδα όταν ήταν ακόμα ζωντανές οι αναμνήσεις από τον Αγώνα τής Παλιγγενεσίας και ζούσαν πολλοί από τούς ανθρώπους που ανέστησαν την Ελλάδα.  Έμεινε έως την εποχή που το Ελληνικό έθνος γιόρτασε τα πρώτα πενήντα χρόνια τής ελευθερίας του. Μετά από έναν χρόνο, το 1872, δημοσίευσε στην Νέα Υόρκη τις εντυπώσεις του από την Ελλάδα  σε έναν τόμο με τον τίτλο, «Οἱ Ἕλληνες τῆς σήμερον». Είναι ένα βιβλίο γεμάτο ενθουσιασμό και στοργή γιά το έθνος των Ελλήνων.  Λίγο πριν τον θάνατό του, δημοσίευσε το 1895 ένα δεύτερο βιβλίο γιά τούς Έλληνες, με τίτλο «Ἀνεκδοτολογικὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ ἕναν ἀξιόλογο λαό».

……….Το βιβλίο τού Τάκερμαν προξένησε τεράστια εντύπωση στην εποχή του, μεταφράσθηκε από τα περιοδικά και εξεδόθη σε τόμο από διακεκριμένους Έλληνες. Την ίδια εντύπωση προξένησε στην Αμερική και στην Ευρώπη. Ήταν σαν ένα είδος ευσήμου προς το ελληνικό έθνος, που διεξήγαγε έναν ακατάπαυστο αγώνα γιά την ανασύνταξή του.

……….Αντικειμενικό όπως είναι, παρέχει μιά θαυμάσια εικόνα τής τότε Ελλάδος, ώστε να μπορεί κάποιος να κάνει σύγκριση και να δει καθαρά την πορεία τού ελληνικού έθνους. Με μία διορατικότητα η οποία έβλεπε και πέρα από την επιφάνεια, μάς αποδίδει την εποχή με τα αισθήματά της, την αλήθεια των πραγμάτων της, και εξεικονίζει την Ελλάδα η οποία ανεδύετο από τα ερείπια τού πολέμου και το σκοτάδι τής δουλείας.

……….Η εποχή τής αφίξεώς του συνέπεσε με τα επακόλουθα τής Κρητικής Επαναστάσεως όταν η Αθήνα ήταν γεμάτοι από γυναίκες και παιδιά, γέρους και πολεμιστές από την Κρήτη τούς οποίους υπολόγισε γύρω στις 60.000. Τις πρώτες μέρες τής εγκαταστάσεώς του, τον επισκέφθηκε μία αντιπροσωπεία Κρητών με επί κεφαλής τον επίσκοπο Κισσάμου. Κοίταξε με λύπη τα γεμάτα αγωνία πρόσωπά τους και τα μάτια τους, που καρφωμένα στο επίσκοπο και τον ίδιο, ήλπιζαν ότι η Αμερική θα επενέβαινε υπέρ τής μαχομένης γενέτειράς τους. Συγκινήθηκε επίσης από την επίσκεψη εννιακοσίων Κρητικόπουλων  που σκοπό είχαν να ευχαριστήσουν γιά όσα έκαναν γι’ αυτά οι Αμερικανοί, ενώ οι πατέρες τους συνέχιζαν με τα μεγαλύτερα σε ηλικία αδέλφια τους τον Αγώνα τής ελευθερίας.

……….Στο βιβλίο του εκτός από την περιγραφή των Αθηνών, περιγράφει με μοναδικό τρόπο τα ήθη και έθιμα. Ζωγραφίζει την φυσική ευγένεια των Ελλήνων την οποία είχαν διακρίνει και όσοι επισκέφθηκαν την Ελλάδα επί τουρκοκρατίας. Περιγράφει χαρακτηριστικά πώς οι Έλληνες ασπάζονται ο ένας τον άλλο όταν πρόκειται να λείψει ο ένας από τούς δύο ή όταν επιστρέφει έπειτα από μακρά απουσία.  «Ὁ ξένος διασκεδάζει συχνὰ στὴν Ἀθήνα βλέποντας δύο κυρίους στὴν μέση τοῦ δρόμου νὰ βγάζουν τὰ καπέλλα τους, νὰ σφίγγουν τὰ χέρια καὶ ν’ ἀλληλοασπάζωνται θερμά. Κι ἄν μείνει κανεὶς ἀρκετὸ χρονικὸ διάστημα στὴν Ἀθήνα, ὥστε νὰ συνάψη καὶ στενὲς γνωριμίες, εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ ἀποδεχθῇ καὶ νὰ ὑποκύψει στὴν ἴδια ἐθυμοτυπία καὶ νὰ προβαίνῃ στὶς ἴδιες θερμὲς ἐκδηλώσεις».

……….Στον Αμερικανό διπλωμάτη προξένησε επίσης εντύπωση η μακροζωία των Ελλήνων. Συνηθέστατα, λέγει, γίνεται λόγος γιὰ ανθρώπους που πέθαναν σε ηλικία ενενήντα ετών. Ο Νοταράς, που ήταν πρόεδρος τής Εθνοσυνελεύσεως το 1843, ήταν ηλικίας εκατόν δέκα ετών. Και ένας ιερεύς κοντά στην Αθήνα, ονομαστός γιά τα εκατοστάρια τού κρασιού που άδειαζε, είχε ηλικία μεταξύ ενενήντα και εκατό ετών.

……….Γιά τις Ελληνίδες έγραψε: «Οἱ Ἑλληνίδες ντύνονται μὲ γοῦστο, χωρὶς ὑπερβολές. Εἶναι ἤρεμες καὶ ἀτάραχες σὲ σύγκριση μὲ τὶς γυναῖκες τῆς Δύσεως. Ἡ συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται ἀπὶ μία λιτότητα τρόπων, ποὺ εἶναι τὸ ἀντίθετο ἀκριβῶς τῆς ἀπάθειας καὶ ἀφροντισιᾶς ποὺ παρατηρεῖται στὶς αἴθουσες χοροῦ τῶν δυτικῶν πρωτευουσῶν.  Ἡ λέξις ἐρωτοτροπία δὲν φαίνεται νὰ ἔχη ἐγγραφῆ στὸ λεξιλόγιο τῶν Ἑλληνίδων».

……….Εξυμνεί τον χειμώνα και την άνοιξη τής Αττικής, χαρακτηρίζοντας τον Μάρτιο και τον Απρίλιο τούς πιό ελκυστικούς μήνες, αλλά γιά το καλοκαίρι γράφει ότι δεν πρέπει να ζηλεύει κανείς τον ξένο που είναι υποχρεωμένος να ζεί στην πρωτεύουσα από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο. Εκτός από τον εκτυφλωτικό ήλιο, η σκόνη που υψώνεται σαν σύννεφα καπνού από κάποιο πεδίο μάχης, τυφλώνει τούς άτυχους πεζούς και απελπίζει όσους βρίσκονται στο σπίτι τους, γιατί τούς υποχρεώνει ή να έχουν τα παράθυρα ανοιχτά με όλα τα επακόλουθα τής ρυπαρότητος ή να τα έχουν κλειστά με τα επακόλουθα τής ασφυξίας. Χειρότερη όμως πληγή καταγράφει τα κουνούπια και τις σκνίπες.

……….Παρ’ όλες όμως αυτές τις ενοχλήσεις, η ελληνική πρωτεύουσα δεν έπαυε να είναι μία όμορφη πόλις, ασφαλής γιά όλους, παρά όσα τής καταμαρτυρούσαν διάφοροι ξένοι. «Μία πόλις τόσο ἀσφαλὴς γιὰ τὸν καθένα, ὅσο καὶ κάθε ἄλλη πόλις στὸν κόσμο. Ὅσοι ἔρχονται ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὶς ῥυπαρὲς πόλεις τῆς Ἀνατολῆς, ἐκπλήσσονται ἀπὸ τὴν χαρούμενη καὶ ἐλκυστικὴ ὄψη τῶν Ἀθηνῶν».

……….Το τελευταίο κεφάλαιο τού βιβλίου τού Τάκερμαν είναι αφιερωμένο στην περιγραφή τού χαρακτήρα των Ελλήνων. Εξεικονίζει τον θερμό τους πατριωτισμό, την εθνική και ατομική τους υπερηφάνεια και υπογραμμίζει την λατρεία τους προς την γενέτειρά τους, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, την φιλοτιμία τους. Το να εμπαιχθεί ένας Έλληνας σε μία διαπραγμάτευση, προ παντός από έναν ομοεθνή του, γράφει ο Τάκερμαν, είναι βαριά προσβολή.

……….«Οἱ Ἕλληνες εἶναι ἕνας λαὸς τίμιος. Δὲν εἶναι παλιάνθρωποι, ὅπως συνηθίζουν νὰ λέγουν ἐκεῖνοι ποὺ χρησιμοποιοῦν αὐτὴ τὴν γλῶσσα χωρὶς νὰ ἔχουν καὶ προσωπικὴ γνώση τοῦ θέματος. Αὐτὰ ποὺ λέγονται γιὰ τοὺς Ἕλληνες, ὀφείλονται στὸν εὐτελῆ χαρακτῆρα τοῦ μικτοῦ πληθυσμοῦ τῶν λιμένων τῆς Ἀνατολῆς. Ὅσοι δὲν χαρακτηρίζονται ὡς τοῦρκοι καὶ ἄραβες, χαρακτηρίζονται γενικῶς ὡς ”Ἕλληνες”. Καὶ ὁ ταξιδιώτης ποὺ ἐξαπατήθηκε ἀπὸ Ἰουδαῖο σ’ἕνα παζάρι τῆς Ἀλεξάνδρειας ἀπὸ ἕναν βαρκάρη, ἕναν ἀμαξᾶ, ἕναν διερμηνέα Μαλτέζο, ἰσχυρίζεται ἀμέσως ὅτι ἦταν τὸ θῦμα Ἕλληνος. Ἀλλ’ αὐτοὶ οἱ παλιάνθρωποι εἶναι τόσο Ἕλληνες ὅσο καὶ ἕνας μιγὰς μεξικανὸς εἶναι πραγματικὸς Ἀμερικανός! Ἡ ἐμπορικὴ τάξις καὶ ἡ τάξις τῶν ἐργαζομένων στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα εἶναι ἀξιοσέβαστες καὶ τίμιες. Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς εἶναι νομιμόφρων καὶ καλοπροαίρετος. Κανένας λαὸς δὲν συγκεντρώνεται εὐκολώτερα καὶ πιὸ ἥσυχα. Εἶδα εἴκοσι χιλιάδες λαοῦ συγκεντρωμένου σ’ ἕνα θέαμα στὴν Ἀθήνα, καὶ στὸ τέλος ὅλοι ἀποχώρησαν μὲ τόση τάξι, μὲ ὅση ἀποχωροῦν οἱ πιστοὶ ἀπὸ μία ἐκκλησία

……….«Πουθενὰ ἀλλοῦ» τονίζει ο Τάκερμαν, «οἱ οικογενειακές ὑποχρεώσεις καὶ οἱ συγγενικοί δεσμοί δὲν εἶναι τόσο σεβαστοί, ὅσο στὴν Ἑλλάδα. Τὰ παιδιὰ εἶναι τὰ κοσμήματα τῆς οἰκογενείας καὶ ἄν πρόκειται ἕνα ἤ περισσότερα ἀπὸ τὰ παιδιὰ νὰ διαπρέψουν σὲ κάποιον τομέα, ὁ πατέρας ὑποβάλλεται πρόθυμα στὶς μεγαλύτερες προσωπικὲς θυσίες. Ὁ γιὸς ποὺ θὰ ἀτιμάση τὸν πατέρα του, συνήθως γίνεται ἡ αἰτία νὰ τὸν στείλη στὸν τάφο! Οἱ γιοὶ γενικὰ δὲν νυμφεύονται ἄν πρῶτα δὲν ἀποκατασταθοῦν οἱ ἀδελφές. Πουθενά ἀλλοῦ ὅσο στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχουν μεγαλύτερη ἀξία ἡ συζυγικὴ πίστις, ἡ μητρικὴ στοργή, ἡ οἰκογενειακὴ σύμπνοια, ἡ πρόθυμη ἐκπλήρωσις τῶν καθηκόντων καὶ οἱ εὐθύνες τῆς συζυγικῆς ζωῆς. Ὅλα αὐτὰ καθιστοῦν τὸν ἑλληνικὸ λαὸ ἕναν ἁγνὸ λαό.»

……….Ο συγγραφέας σημειώνει στο βιβλίο του: «Κατάλαβα ὅτι θὰ ἔκανα σφάλμα νὰ μείνῳ σιωπηλὸς ἀκούοντας τὶς συκοφαντίες καὶ ν’ ἀρνηθῷ νὰ δώσῳ τὴν μαρτυρία μου, ἐφ’ ὅσον εἶχα νὰ δώσῳ μία μαρτυρία σὲ θέμα γιὰ τὸ ὁποῖο προσπάθησα τουλάχιστον νὰ φθάσῳ σὲ ἀκριβῆ καὶ ὀρθὰ συμπεράσματα. Καὶ προσπαθῶντας αὐτό, ἕναν μόνο εἶχα σκοπό: νὰ κινήσῳ ἕνα γενικώτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν κατάσταση καὶ τὰ πεπρωμένα τῆς Ἑλλάδος καὶ νὰ ἐξωθήσῳ σημαίνοντες συγγραφεῖς νὰ ἐκφέρουν μιὰ περισσότερο ἀμερόληπτη κρίσι, ἀπὸ ὅ, τι ἔγινε ὥς τώρα, γιὰ τὸν λαό τοῦ ἀγωνιζομένου αὐτοῦ βασιλείου».


  • Πηγή : Επιλεγμένα αποσπάσματα από το 3ο τεύχος τού περιοδικού «Ιστορία Εικονογραφημένη» . Σεπτέμβριος 1968.
  • Προτεινόμενο βιβλίο : «Οι Έλληνες τής σήμερον», μεταγλώττιση Αντώνιος Ζυγομαλάς, έκδοση 1877,  εκ τού Τυπογραφείου τής Φιλοκαλίας.
  • Επιμέλεια κειμένου και εικόνων : Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο 
Πληροφορίες εικόνων: 
  1. -Δημιουργία Ιωάννη Αλταμούρα. Αθήνα, Πλατεία Συντάγματος. αριστερά Μέγαρο Παχύ, δεξιά η βόρεια πλευρά τού Μεγάρου Ανδρέα Κορομηλά.
  2. -Αγνώστου, 1886, Έλληνες με φόντο την Ακρόπολη, φορεσιές Αρκαδίας, Αττικής, Τρικερίου, Ύδρας, και Κρήτης.
  3. -Καπνικαρέα. Δημιουργία τού Θεόδωρου Μονσέλ (Théodore Achille Louis comte du Moncel -ζωγράφος- και J. Jacottet -χαράκτης-, 1843.)
Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»

Αφήστε μια απάντηση