Ο ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΒΑΛΗΣ ή ΟΥΑΛΗΣ, Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΚΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΩΝ (365-370 μ.Χ.)

,

,

………..Βρισκόμαστε στην Νίκαια τής Βιθυνίας, όπου μετά τον θάνατο τού Αυτοκράτορα Ιοβιανού, συγκεντρώθηκαν και πάλι οι αξιωματούχοι των ρωμαϊκών λεγεώνων γιά να συζητήσουν το θέμα τής διαδοχής. Στις 25 Φεβρουαρίου 364, ο Βαλεντινιανός ανακηρύχθηκε επισήμως αύγουστος, και ικανοποιώντας την απαίτηση τού στρατού, έναν μήνα αργότερα προσκάλεσε τον νεώτερο αδελφό του Βάλη ή Ουάλη, να μοιρασθεί μαζί του την εξουσία. Στις 28 Μαρτίου 364, ο Βάλης ή Ουάλης ανακηρύχθηκε επισήμως συναυτοκράτορας. Τον Ιούνιο τής ίδιας χρονιάς, σ’ ένα προάστιο τής Ναϊσού οι Βαλεντινιανός και Βάλης καθόρισαν τις περιοχές δικαιοδοσίας τους. Ο Βαλεντινιανός θα διοικούσε τις δυτικές επαρχίες και ο Βάλης τις ανατολικές. Εκείνη την περίοδο (4ος αι.), η ανάρρηση στις υψηλότερες βαθμίδες τής στρατιωτικής ηγεσίας Ρωμαίων πολιτών ταπεινής καταγωγής, ήταν κάτι εφικτό, ταυτόχρονα όμως ήταν και η γενεσιουργός αιτία δημιουργίας βίαιων συγκρούσεων μεταξύ τής συγκλητικής αριστοκρατίας και των ταπεινής καταγωγής στρατιωτικών οι οποίοι είχαν φθάσει σε ύπατα αξιώματα και έτρεφαν φθόνο για την καθεστηκυία τάξη.

Οι διωγμοί κατά Χριστιανών (οπαδών τού συμβόλου τής Νικαίας) και Εθνικών

……….Και ενώ με την άνοδό τους στον θρόνο οι δύο αύγουστοι δήλωσαν ότι επιθυμούν να εφαρμόσουν ανεξίθρησκη πολιτική, οι αγαθές προθέσεις δεν εφαρμόσθηκαν πλήρως και η πολιτική που ακολουθήθηκε, προπαντός από τον Βάλεντα, προσφέρει αθρόα – αν και συγκαλυμμένα – παραδείγματα διωγμού τόσο κατά των ορθοδόξων χριστιανών όσο και κατά των εθνικών.

……….Ο Βάλης, είχε σαφείς αρειανικές τάσεις, στις οποίες φρόντισε σύντομα να δώσει και επίσημη έκφραση. Ξεκίνησε λοιπόν ένα είδος συγκαλυμμένου διωγμού των στενών συνεργατών και ομοϊδεατών τού εκλιπόντος Αυτοκράτορα Ιουλιανού, Χριστιανών τε και Εθνικών. Η πρώτη αφορμή δόθηκε όταν σχεδόν αμέσως μετά την ανάρρησή στον θρόνο, ο ίδιος και ο αδελφός του Βαλεντινιανός αρρώστησαν βαριά. Όταν ανέρρωσαν, προσπάθησαν να αποδείξουν ότι η ασθένειά τους είχε προκληθεί με μαγικές πράξεις από κύκλο τού Ιουλιανού. Το 365 ο Βάλης διέταξε να εξορισθούν όλοι οι χριστιανοί επίσκοποι τούς οποίους είχε επαναφέρει ο Ιουλιανός μετά τον πρώτο διωγμό τους από τον Κωνστάντιο.

……….Με αυτή του την απόφαση αναζωπύρωσε τα πάθη και τις διχόνοιες στους κόλπους τής χριστιανικής εκκλησίας. Άλλη μία τάξη που υπέφερε επί Βάλεντος ήταν οι μοναχοί και προπαντός οι αναχωρητές τής Αιγύπτου, οι οποίοι διώχθηκαν κατά κύριο λόγο γιά την προσήλωσή τους στον σύμβολο πίστεως τής Νικαίας. Εκείνοι όμως που δεινοπάθησαν επί τής βασιλείας του, ήταν όσοι ανήκαν στην παραδοσιακή αριστοκρατία τού πνεύματος. Ο άξεστος και άπληστος αυτοκράτορας, αφ’ ενός ικανοποιούσε το μίσος του κατά των πνευματικών ανθρώπων και αφ’ ετέρου εύρησκε την ευκαιρία να αυξήσει τον προσωπικό του θησαυρό, κατάσχοντας τις περιουσίες των αριστοκρατών.

Η επανάσταση τού Προκοπίου

……….Ο Βάλης, είχε ήδη ξεκινήσει γιά την Αντιόχεια παρ’ όλο τού ότι ενημερώθηκε γιά την επικείμενη εισβολή των Γοτθικών φύλων στην Θράκη, και συνέχισε την πορεία του μέχρι την Καισάρεια τής Καππαδοκίας όταν έμαθε γιά την επανάσταση τού Προκοπίου, εξαδέλφου τού Ιουλιανού.

……….Λέγεται ότι ο Ιουλιανός είχε εμπιστευθεί στον Προκόπιο έναν πορφυρό χιτώνα, σύμβολο εξουσίας, λέγοντάς του να τον ενδυθεί εάν δεν επέστρεφε ο ίδιος από την εκστρατεία κατά των Περσών. Ο Προκόπιος όμως παρέδωσε τον πορφυρό χιτώνα στον Ιοβιανό, όταν ο στρατός ανακήρυξε εκείνον Αυτοκράτορα. Μετά αποσύρθηκε στα πατρογονικά του κτήματα στην Καισάρεια τής Καππαδοκίας. Όταν ξέσπασαν οι συγκαλυμμένοι διωγμοί εναντίον των στενών συνεργατών και ομοϊδεατών τού Ιουλιανού, ο Προκόπιος άρχισε να κρύβεται. Τον χειμώνα τον πέρασε στην Χαλκηδόνα σφυγμομετρώντας την κοινή γνώμη. Ήδη τα φορολογικά μέτρα που είχε επιβάλλει ο Βάλης είχαν προκαλέσει έντονη δυσαρέσκεια σε όλες τις τάξεις των κατοίκων τής Βασιλεύουσας. Κι όταν ο Βάλης ξεκίνησε γιά την Αντιόχεια, ο Προκόπιος βρήκε την ευκαιρία, εξαγόρασε τούς διοικητές δύο λεγεώνων στην Κωνσταντινούπολη, και την αυγή τής 28ης Σεπτεμβρίου τού 365, ανακηρύχθηκε αύγουστος. Η απόπειρά του στο ξεκίνημά της, υποστηρίχθηκε από σημαντικούς στρατιωτικούς και πολιτικούς παράγοντες.

……….Όταν ο Βάλης έμαθε τα τής επαναστάσεως, πανικόβλητος αποσύρθηκε στην Άγκυρα, σκεφτόμενος σοβαρά να παραιτηθεί, και μόνο τα επιχειρήματα των στρατηγών του τον έκαναν κάπως να συνέλθει. Ο αύγουστος τής Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Βαλεντινιανός, μη έχοντας σαφής πληροφορίες γιά τα δρώμενα τής Ανατολής, αποφάσισε να δώσει προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των Αλαμανών που απειλούσαν την επικράτειά του.

……….Ήδη ο Προκόπιος είχε κυριαρχήσει σε ολόκληρη την Θράκη, όταν ο Βάλης αποφάσισε να στείλει δύο λεγεώνες του γιά να τον αντιμετωπίσουν. Λίγο πριν την αναμέτρηση στην Μύγδο τής Φρυγίας, ο Προκόπιος αξιοποιώντας την ρητορική του ικανότητα, πήρε με το μέρος του τις αυτοκρατορικές λεγεώνες. Ακολούθως, κατέλαβε την Βιθυνία και συνέχισε ακάθεκτος την πορεία του εναντίον τού «ευτελούς Παννονίου» όπως αποκαλούσε υποτιμητικά των Βάλεντα. Μέχρι την Άνοιξη τού 366 όμως, συνέβη μεταστροφή στις διαθέσεις των στρατευμάτων τα οποία άρχισαν να προσχωρούν στον Βάλεντα· η καθοριστική κίνηση έγινε από τον στρατηγό Αγίλωνα, ο οποίος πρόδωσε τον Προκόπιο και στις 26 Μαΐου τού 366 ο Προκόπιος έπεσε στα χέρια των εχθρών του. Με αυτοκρατορική διαταγή αποκεφαλίσθηκε επί τόπου, και τότε ξέσπασε άγριος διωγμός εναντίον των υποστηρικτών του. Μία απεγνωσμένη προσπάθεια τού Μαρκέλλου, συγγενούς τού Προκοπίου, πνίγηκε στο αίμα, και η σύγκρουση έληξε με την παράδοση και των τελευταίων θρακικών οχυρών.

Οι πρώτοι διωγμοί (365-370 μ.Χ.)

……….Μετά την καταστολή τής στάσεως τού Προκοπίου, ο Βάλης βρήκε την ευκαιρία να εκδηλώσει το μίσος του απροκάλυπτα. «“Καὶ παρανάλωμα τῆς τοῦ βασιλέως ὀργῆς οἵ τε τοῦ νεωτερισμοῦ μετασχόντες καὶ οἱ κατὰ μηδὲν αἴτιοι διὰ συγγένειαν ἤ φιλίαν ἐγένοντο”. Ο δάσκαλος τού Ιουλιανού Μάξιμος, ο προσωπικός του γιατρός Οριβάσιος, ακόμη και ο Σαλούτιος με την υποδειγματική πολιτεία, διώχθηκαν. Γιά μερικούς μήνες επικράτησε στην Κωνσταντινούπολη κλίμα αληθινής τρομοκρατίας. Εκτελέσεις, βασανιστήρια, εξορίες και δήμευση περιουσιών ήταν στην ημερήσια διάταξη». Ο Θεμίστιος, με ένα θαρραλέο κείμενο με τίτλο «Περὶ τῶν ἠτυχηκότων», προσπάθησε να θέσει τέρμα στα εγκλήματα που διαπράττονταν και συγχρόνως να δώσει ένα μάθημα φιλανθρωπίας και μεγαλοψυχίας στον αυτοκράτορα. Τα διδάγματα όμως τού ρήτορα δεν φαίνεται ότι επηρέασαν και πολύ την νοοτροπία τού Βάλεντος ο οποίος το 370, φρόντισε  να διορίσει επίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως τον αρειανό Δημόφιλο και συγχρόνως να εξοντώσει ογδόντα Ορθόδοξους εκκλησιαστικούς άνδρες οι οποίοι έφθασαν στην Νικομήδεια, με σκοπό να τού επιδώσουν λίβελλο. Οργισμένος ο Βάλης, διέταξε τον έπαρχο να τούς συλλάβει και να τούς σκοτώσει. Με την πρόφαση ότι τούς εξόριζαν, τούς επιβίβασαν σε πλοίο, το οποίο πριν το εγκαταλείψουν οι ναύτες του μεσοπέλαγα, το πυρπόλησαν αφήνοντας τούς δύστυχους ανθρώπους να καούν ζωντανοί ή να πνιγούν.

***
Πηγή : «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικού Ἔθνους»  τόμος Ζ΄σ.68-74
Ἐπιμέλεια κειμένου καὶ εἰκόνας : Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο
© Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο

Αφήστε μια απάντηση