ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ,ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ,ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ,ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ,ΣΥΝΘΗΚΕΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΕΩΣ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ – Η ΜΕΘΟΔΕΥΜΕΝΗ ΑΔΙΑΛΛΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ Η ΥΠΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΚΑΙ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

,

Γελοιογραφία τού Derso με τον Riza Nur Bey και τον Βενιζέλο σε αγώνα πυγμαχίας.

.

Από την εκκένωση τής Ανατολικής Θράκης έως την υπογραφή τής Συνθήκης τής Λωζάννης. Η μεθοδευμένη αδιαλλαξία τής τουρκίας και η υποχωρητικότητα Συμμάχων και Βενιζέλου.
Η εκκένωση τής Ανατολικής Θράκης

……….Ο υπουργός Στρατιωτικών Θ. Πάγκαλος, ανακοίνωσε στις 30 Σεπτεμβρίου / 13 Οκτωβρίου στον Διοικητή τής Στρατιάς Θράκης Αντιστράτηγο Νίδερ, την υπογραφή τής Ανακωχής των Μουδανιών.

……….Σύμφωνα με την σύμβαση ο κεμαλικός στρατός δεν είχε το δικαίωμα να παραβιάσει την ουδέτερη ζώνη και να περάσει στην Θράκη μέσω των Στενών, μέχρι να υπογραφεί η ειρήνη. Η κατάληψη τής Θράκης θα γινόταν από Συμμαχικά Στρατεύματα και στην συνέχεια θα εγκαθίσταντο οι τουρκικές πολιτικές αρχές και 8000 τούρκοι χωροφύλακες γιά την τήρηση τής τάξεως…

……….Παρά τον σχετικό όρο, θεωρείτο βέβαιο ότι οι τούρκοι θα παραβίαζαν την ανακωχή και θα συγκέντρωναν τακτικές και άτακτες δυνάμεις στην Ανατολική Θράκη. Διατάχθηκε λοιπόν η Στρατιά Θράκης, αφού αποσυρθεί στα δυτικά τού Έβρου, να λάβει κατάλληλη διάταξη και να αναδιοργανώσει τις μονάδες της έτσι ώστε να αναλάβει κατά τα προβλεπόμενα νέο αγώνα στην Ανατολική Θράκη, αλλά, και γιά να αντιμετωπίσει τις επιδρομές μεγάλων συμμοριών από την βουργαρία. Συνέπτυξε λοιπόν τις δυνάμεις της δυτικώς τού Έβρου ενώ σε συνεννόηση με την Ανώτερη Συμμαχική Στρατιωτική Διοίκηση, αποφασίσθηκε να καταλάβουν την Ανατολική Θράκη τρία Αγγλικά, τρία Γαλλικά και ένα Ιταλικό τάγματα.

……….Με νέα διαταγή που εκδόθηκε την 1/14 Οκτωβρίου, καθορίσθηκαν οι χρονικές προθεσμίες τής διαδοχικής πλήρους εκκενώσεως τής Ανατολικής Θράκης από τα Ελληνικά Στρατεύματα κατά περιοχές, από τις 3/16 έως και τις 15/28 Οκτωβρίου. Την τελευταία στιγμή δόθηκε παράταση κατά 3 ημέρες, γιά να προλάβουν να αποχωρήσουν και οι πρόσφυγες.

……….Μόνο η εκκένωση τής Καλλιπόλεως τροποποιήθηκε ως προς τους χρόνους, και παρατάθηκε μέχρι τις 11/24 Νοεμβρίου 1922.

……….Ο ξεριζωμός όλων των Ελλήνων κατοίκων από την πατρώα γη τής Θράκης μετά από χιλιετηρίδες συνεχούς παρουσίας, έγινε υπό εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες.

Η Στρατιά Έβρου

Δυτικώς τού Έβρου εγκαταστάθηκαν:

……….Το Γενικό Στρατηγείο Αλεξανδρουπόλεως υπό τον Αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Νίδερ ο οποίος λόγω ασθενείας του αντικαταστάθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου από τον Υποστράτηγο Πάγκαλο ο οποίος μέχρι τότε ήταν υπουργός  Στρατιωτικών. Στις αρχές Ιανουαρίου 1923 το Γενικό Στρατηγείο μεταστάθμευσε από την Αλεξανδρούπολη στην Θεσσαλονίκη.

……….Το Δ΄ Σώμα Στρατού στο Διδυμότειχο υπό τον Υποστράτηγο Γεώργιο Λεοναρδόπουλο, αποτελούμενο από 3 Μεραρχίες (Αδριανουπόλεως, Σουφλίου VI και Διδυμοτείχου VII).

……….Το Γ΄ Σώμα Στρατού στην Κομοτηνή υπό τον Υποστράτηγο Χατζημιχάλη Χρήστο, αποτελούμενο από 3 Μεραρχίες (XII Σερρών, X Κομοτηνής και III Ξάνθης).

……….Το Β΄ Σώμα Στρατού με έδρα την Θεσσαλονίκη, παρέμεινε στην Μακεδονία συνεχίζοντας την ανασυγκρότησή του υπό τον Υποστράτηγο Αλέξανδρο Οθωναίο. Αποτελείτο από 3 Μεραρχίες (IV με έδρα την Θεσσαλονίκη, Κρήτης με έδρα τας Σέρρας, και XIVη με έδρα την Θεσσαλονίκη).

……….Ο Ελληνικός Στρατός επρόκειτο να αποτελέσει ισχυρό επιχείρημα και έρεισμα στις διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους και τους τούρκους που θα άρχιζαν στην Λωζάννη. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος συνεχίζοντας το έργο τού Νίδερ, ενίσχυσε το αίσθημα τής πειθαρχίας στον Ελληνικό Στρατό, ο οποίος εν τούτοις δεν ήταν ακόμα ψυχικώς ικανός γιά νέες πολεμικές περιπέτειες έχοντας ακόμα ζωηρή την ανάμνηση των πληγμάτων τής Μικρασιατικής Εκστρατείας.

……….Στις 11/24 Ιανουαρίου 1923, όταν η Συνδιάσκεψη βρισκόταν σε μία από τις οξύτερες φάσεις της, η δύναμη τής Στρατιάς Έβρου ανερχόταν σε  4.446 Αξιωματικούς και 111.775 οπλίτες. Ήταν ικανοποιητικώς εφοδιασμένη με όλα τα όπλα και πλαισιωνόταν από ικανά στελέχη. Σε περίπτωση διακοπής των διαπραγματεύσεων ο Αρχιστράτηγος είχε εκδώσει οδηγίες καταγγελίας τής Ανακωχής των Μουδανιών και αιφνιδιαστικής διαβάσεως τού Έβρου από τις 3 Μεραρχίες τού Δ΄ Σώματος Στρατού, τής XII Σερρών τού Γ΄ Σώματος Στρατού και τής Μεραρχίας Ιππικού μέσω των γεφυρών Αδριανουπόλεως και τής σιδηροδρομικής και οδικής των γεφυρών Κούλελι Μπουργκάς. Το Β΄ Σώμα Στρατού θα μεταφερόταν με δύο Μεραρχίες διά θαλάσσης με συνοδεία στόλου και θα αποβίβαζε δυνάμεις μεταξύ Αγίου Στεφάνου και Ηράκλειας. Σε περίπτωση απαγορεύσεως τού διάπλου των Στενών από τους Συμμάχους, θα γινόταν η αποβίβαση στον κόλπο Ξηρού με ταχεία κατάληψη τής Τσατάλτζας.

Η δύναμη τού τουρκικού στρατού

……….Ο τουρκικός στρατός, ενισχυμένος σε υλικό με την συνδρομή τής Σοβιετικής Ενώσεως και με αγορές από τις Δυτικές Δυνάμεις, αύξησε και το έμψυχο υλικό του με προσέλευση ανυπότακτων και εθελοντών. Την εποχή εκείνη αποτελείτο από 26 Μεραρχίες πεζικού, 6 έμπεδες Μεραρχίες πεζικού και 6 Μεραρχίες ιππικού, κατανεμημένες σε 4 Στρατιές, με υπερέχουσες την 1η και 2η. Αυτές, υπό τον Ισμέτ Πασά, αποτελούσαν το Δυτικό Μέτωπο, δυνάμεως 22 Μεραρχιών πεζικού και ήταν ανεπτυγμένες από την Σμύρνη έως τον Βόσπορο. Η συνολική τους δύναμη ανερχόταν σε 100.000 μάχιμους τουλάχιστον.

……….Μετά την υπογραφή τής Ανακωχής των Μουδανιών, καθημερινώς μεταφέρονταν από τα λιμάνια τής Προποντίδας και τής Μαύρης Θάλασσας στην Ανατολική Θράκη, στρατός και υλικό, με την δικαιολογία ότι αποτελούσαν την δύναμη των 8.000 ανδρών τής χωροφυλακής… Έτσι η συνολική δύναμη τού τουρκικού στρατού (μαζί με την χωροφυλακή) τής Ανατολικής Θράκης – εκτός τής περιοχής τής Κωνσταντινουπόλεως –  ανερχόταν σε 30.000 μάχιμους άνδρες και σε 100 περίπου πυροβόλα. Υπολογιζόταν ότι ο τουρκικός στρατός διέθετε περισσότερα από 50 αεροσκάφη στην περιοχή τής Κωνσταντινουπόλεως.

Οι διαπραγματεύσεις ειρήνης στην Λωζάννη
Η πρώτη συνεδρίαση

……….Στις 8/21 Νοεμβρίου 1922, άρχισαν οι διαπραγματεύσεις στην Λωζάννη, παρισταμένων των εκπροσώπων τής Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Ρωσίας, Ελλάδος, τουρκίας, Ρουμανίας, Σερβίας, βουργαρίας, Βελγίου, Πορτογαλίας, Ιαπωνίας και Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.

……….Παρά την υποχωρητικότητα των 3 Συμμάχων και τής Ελλάδος στην Ανακωχή των Μουδανιών, οι τουρκικές απαιτήσεις στην Λωζάννη ξεπέρασαν από την αρχή κάθε αναμενόμενο όριο και φαινόταν ότι ήταν αδύνατον να ικανοποιηθούν (γνωστή τακτική).

……….Από την αρχή κιόλας των διαπραγματεύσεων ο τούρκος αντιπρόσωπος Ισμέτ Πασάς ζήτησε να ρυθμισθούν οριστικώς τα σύνορα στον ποταμό Έβρο και να διενεργηθεί στην Δυτική Θράκη δημοψήφισμα(!..) Ως προς το δημοψήφισμα, μετά από μακρές συζητήσεις, η τουρκική διεκδίκηση απορρίφθηκε. Τότε ο Ισμέτ αντιπρότεινε να δοθεί το Καραγάτς στην τουρκία, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα το βουργάρικο αίτημα γιά έξοδο στο Αιγαίο (!..). Ο Βρετανός αντιπρόσωπος Λόρδος Κώρζον απέρριψε και τα δύο.

……….Στις 12/25 Νοεμβρίου 1922 ο Ισμέτ ζήτησε την ουδετεροποίηση και αυτονόμηση των νήσων Ίμβρου, Τενέδου, Σαμοθράκης, Λήμνου, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας. Η Ελληνική Αντιπροσωπεία δέχθηκε μόνο την αποστρατικοποίηση των νησιών που βρίσκονται κοντά στα Στενά.

……….Τα προβλήματα ανταλλαγής πληθυσμών και αιχμαλώτων ρυθμίστηκαν μετά από έντονες και μακρές συζητήσεις, με τελική κατάληξη την εξαίρεση από την  ανταλλαγή, των Ελλήνων τής Κωνσταντινουπόλεως, των μουσουλμάνων τής Δυτικής Θράκης (Πομάκων, Ρομά κλπ) και την παραμονή τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, παρά τον όρο τού Ισμέτ γιά απομάκρυνσή του από την Κωνσταντινούπολη.

……….Στις 17/30 Ιανουαρίου 1923 οι Έλληνες και οι τούρκοι αντιπρόσωποι υπέγραψαν σύμφωνο σχετικό με την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου. Στις 18/31 Ιανουαρίου η συνδιάσκεψη κήρυξε το τέλος των εργασιών της, ορίζοντας νέα συνάντηση στις 4/17 Φεβρουαρίου 1923, γιά την υπογραφή των συνθηκών ειρήνης. Το τελικό σχέδιο περιελάμβανε τα ακόλουθα:

  • Ως Ελληνοτουρκική μεθόριος καθοριζόταν η βουργαροτουρκική τού 1916 επί τού Έβρου, με το Καραγάτς να παραμένει στην Ελλάδα. Η τουρκία δεν μπορούσε να διατηρεί στην Ευρωπαϊκή πλευρά στρατιωτική δύναμη μεγαλύτερη των 20.000 ανδρών.
  • Επικυρωνόταν η Ελληνική κυριαρχία στα νησιά τού Αιγαίου, εκτός τής Ίμβρου και Τενέδου, οι οποίες παρέμεναν στην τουρκία με εγγυήσεις αυτονόμου διοικήσεως…
  • Οι πολεμικές αποζημιώσεις τουρκίας και Ελλάδος θεωρούντο ως εξοφλημένες και από τις δύο πλευρές.
  • Καθοριζόταν επιτροπή γιά τα Στενά η οποία περιελάμβανε και Έλληνα αντιπρόσωπο.
  • Οι Έλληνες υπήκοοι θα απολάμβαναν στην τουρκία ίδια προνόμια με τους υπόλοιπους Συμμάχους. Αντιστοίχως υπήρχαν οι ίδιες παραχωρήσεις και γιά τους τούρκους υπηκόους στην Ελλάδα και στα υπόλοιπα Συμμαχικά κράτη.
  • Το ζήτημα τής Μοσούλης παρεπέμπετο προς ρύθμιση στην Κοινωνία Των Εθνών (ΚΤΕ).
  • Η τύχη τής Κύπρου και των Δωδεκανήσων είχε δυσμενή ρύθμιση γιά την Ελλάδα. Υπ’ όψιν ότι σε παλαιότερες διαπραγματεύσεις με την Ιταλία, είχαμε θυσιάσει την Βόρειο Ήπειρο με αντάλλαγμα τα Δωδεκάνησα…
Η δεύτερη συνεδρίαση και η πρόταση γιά επανάληψη των πολεμικών επιχειρήσεων έναντι τής τουρκικής αδιαλλαξίας.

……….Όταν στις 4/17 Φεβρουαρίου αναγνώσθηκαν με την έναρξη τής νέας συνεδριάσεως τα τής «τελικής» συμφωνίας, ο τούρκος αντιπρόσωπος Ισμέτ πρόβαλε νέες απαιτήσεις, και κυρίως την πληρωμή από την Ελλάδα νέων πολεμικών αποζημιώσεων πολλών εκατομμυρίων χρυσών λιρών. Η συνδιάσκεψη διαλύθηκε με την αποχώρηση τού Λόρδου Κώρζον…

……….Η Ελληνική κυβέρνηση την κρίσιμη εκείνη στιγμή και μπροστά στις αλαζονικές απαιτήσεις τής τουρκίας, είχε αρχίσει να σκέπτεται την ένοπλη ανάκτηση τής Ανατολικής Θράκης, στηριζόμενη στην πρόοδο οργανώσεως και προπαρασκευής τού Ελληνικού Στρατού, η οποία επέτρεπε την στήριξη καλλιτέρων ελπίδων σε περίπτωση νέας συρράξεως.

……….Μετά την απότομη διακοπή των διαπραγματεύσεων στην Λωζάννη, η τουρκική εθνοσυνέλευση στην Άγκυρα συνεδρίασε κεκλεισμένων των θυρών και στις 7/20 Μαρτίου 1923 απέρριψε το σχέδιο συνθήκης, αναθέτοντας στην τουρκική κυβέρνηση τροποποιήσεις του μέσω διπλωματικών διαβημάτων. Οι τροποποιήσεις ήταν οι εξής:

  1. Καθορισμός ως Ελληνοτουρκικής μεθορίου τού κυρίου ρου  τού Έβρου, αντί τής αριστερής του όχθης.
  2. Τουρκική κυριαρχία στην νήσο Μεγίστη (Καστελόριζο).
  3. Τροποποίηση των οικονομικών όρων και ελάττωση στο ελάχιστο τής δικαιοδοσίας των ξένων στο δημόσιο χρέος τής τουρκίας.
  4. Καταβολή νέων πολεμικών αποζημιώσεων εκ μέρους τής Ελλάδος.
  5. Τακτοποίηση εντός σύντομης προθεσμίας τού ζητήματος τής Μοσούλης.
  6. Εκκένωση τής Κωνσταντινουπόλεως και των λοιπών κατεχομένων από τους Συμμάχους εδαφών μετά την υπογραφή τής ειρήνης.
  7. Πλήρης εφαρμογή τής τουρκικής νομοθεσίας στους τούρκους υπηκόους ξένων εθνικοτήτων, με πλήρη αμοιβαιότητα αναλόγων περιπτώσεων στις Συμμαχικές χώρες.

……….Η νέα αυτή αδιαλλαξία των τούρκων προξένησε γενική κατάπληξη στους Συμμάχους, ενώ οι ευρωπαϊκές εφημερίδες την χαρακτήριζαν προκλητική και απαράδεκτη.

Νέος γύρος διαπραγματεύσεων

……….Η επανάληψη των διαπραγματεύσεων άρχισε στην Λωζάννη στις 23 Απριλίου/ 6 Μαΐου 1923 και οι πρώτες επαφές με τους τούρκους έδειξαν ότι οι συνεννοήσεις με αυτούς θα ήταν δυσχερείς λόγω τής αδιαλλαξίας τους. Συσκέψεις επί συσκέψεως και ατέρμονες συζητήσεις λάμβαναν χώρα χωρίς καμμία τελική απόφαση. Από τις συνεχείς προκλήσεις των τούρκων ο εκνευρισμός τού Ελληνικού Στρατού και τής Ελληνικής Κοινής γνώμης ήταν μέγιστος και ως μόνη λύση πλέον πρόβαλε η επανάληψη των πολεμικών επιχειρήσεων.

……….Σε ιδιωτική δίωρη συνάντηση και συζήτηση μεταξύ Βενιζέλου και Ινονού και σε πνεύμα εγκαρδιότητος, ανέπτυξαν τα επιχειρήματά τους χωρίς όμως να επέλθει πρόοδος στις συνεννοήσεις. Σε επανάληψη τής συναντήσεως στο ίδιο κλίμα εγκαρδιότητος και στην δήλωση τού Βενιζέλου ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να καταβάλει νέες αποζημιώσεις στην τουρκία, ο Ισμέτ ζήτησε να παραχωρηθούν στην τουρκία ισόποσης αξίας εμπορικά πλοία. Μετά την απόρριψη από τον Βενιζέλο και αυτής τής προτάσεως, αναγνωρίσθηκε μεταξύ των διαπραγματευτών ότι η παραχώρηση τού Καραγάτς «ἀπετέλει ἀληθῆ θυσίαν τῆς Ἑλλάδος ὑπὲρ τῆς εἰρήνης».

……….Πέρασε μία εβδομάδα χωρίς απάντηση τής τουρκικής αντιπροσωπείας. Ο υπουργός Αλεξανδρής που βρισκόταν στην Λωζάννη, πρότεινε στην κυβέρνηση την καταγγελία τής Ανακωχής των Μουδανιών, η οποία αποδεχόμενη την πρότασή του, τηλεγράφησε: «Ἡ καταγγελία τῆς ἀνακωχῆς νὰ γίνῃ ὅσον οἷόν τε ταχύτερον διότι πᾶσα παράτασις χρόνου εἶναι ἐπ’ ὠφελείᾳ τοῦ ἐχθροῦ».  Λόγω τής μακράς παρατάσεως των διαπραγματεύσεων και τής υποχωρητικότητας τού Ελευθέριου Βενιζέλου, αναγκάσθηκε να συγκαλέσει σύσκεψη γιά την λήψη οριστικών αποφάσεων και τον καθορισμό τής περαιτέρω στάσεώς της.

……….Στις 7/20 Μαΐου συνήλθε η σύσκεψη κατά την οποία αποφασίστηκε η καταγγελία τής συνθήκης Ανακωχής των Μουδανιών από την Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Λωζάννη εντός τω πολύ 15 ημερών, με αφορμή την παραβίασή της από μέρους τής τουρκίας. Συγχρόνως ο Πρόεδρος τής ελληνικής κυβερνήσεως τηλεγράφησε στον Αρχιστράτηγο Πάγκαλο έτσι ώστε ο Στρατός να είναι έτοιμος προς εξόρμηση.

……….Ο Βενιζέλος μόλις ενημερώθηκε, απάντησε ότι κατ’ αρχάς είναι σύμφωνος… Αλλά, χωρίς την συμπαράσταση των Δυνάμεων (πού είναι η διαφημιζόμενη ικανότητά του ως μέγας διαπραγματευτής; Ισχύει μόνο όταν όλα είναι υπέρ τής Ελλάδος;) και εφ’ όσον αυτές είχαν υποχωρήσει έναντι των τουρκικών αξιώσεων, η Ελλάδα θα θεωρείτο αδιάλλακτη και αν επιχειρούσε πόλεμο, η στάση των Συμμάχων θα ήταν αμφίβολη. Αντιπρότεινε δε, να παραχωρήσει η Ελλάδα χάριν τής ειρήνης και τής μη καταβολής επί πλέον αποζημιώσεων στην τουρκία, το Καραγάτς και το τρίγωνο μεταξύ των ποταμών Έβρου και Άρδα. (Αρχική απαίτηση τής τουρκίας από την πρώτη συνεδρίαση…) Την αντιπρότασή του, ζήτησε να την υποβάλλουν στην διάσκεψη οι Βρετανοί αντί τής Ελλάδος, γιά να έχει περισσότερο κύρος (!..) Σύστησε δε στην Ελληνική κυβέρνηση να δεχθεί την θυσία, ως απαραίτητη γιά την εξυπηρέτηση των ελληνικών συμφερόντων (!..)

……….Στο μεταξύ, όταν οι Σύμμαχοι έμαθαν τις προθέσεις τής Ελλάδος γιά καταγγελία τής Ανακωχής των Μουδανιών, απηύθυναν στις 16/29 Μαΐου 1923 ρηματική διακοίνωση προς την Ελλάδα, τονίζοντας ότι «Αἱ Δυνάμεις θὰ ἔβλεπον ἐνδεχομένην δρᾶσιν τῆς Ἑλλάδος εἰς Ἀνατολικὴν Θρᾲκην μὲ ἐξαιρετικὴν δυσμένειαν καὶ δὲν θὰ έπέτρεπον νὰ καρπωθῇ αὕτη τῶν ὠφελημάτων ἐν περιπτώσει ἐπιτυχίας».

……….Στις 23 Μαΐου / 5 Ιουνίου, τηλεγράφημα τού Βενιζέλου προς την κυβέρνηση έγραφε: «Ὅλαι αἱ εὐχαί μου καὶ αἱ προσπάθειαι τείνουν εἰς τὴν ἐπιτυχίαν τῆς εἰρήνης διότι ἡ ἐπανάληψις τῶν ἐχθροπραξιῶν ὑπὸ τὰς σημερινὰς περιπτώσεις θὰ ὡμοίαζεν ἐντελῶς μὲ τὰ ἡρωϊκὰ ἐκεῖνα φάρμακα ἅτινα δίδωνται εἰς ἀνέλπιδας περιπτώσεις, ἅτινα δύνανται νὰ σώσωσι ἀλλὰ καὶ δύνανται νὰ ἀποκάμωσι τὸν ἀσθενῆ».

……….Στις 24 Μαΐου / 6 Ιουνίου, η Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Λωζάννη ζήτησε την σύγκληση τής ολομέλειας τής Διασκέψεως γιά τις 26 Μαΐου / 8 Ιουνίου, έτσι ώστε να ληφθεί απόφαση γιά την Ελληνοτουρκική διαφορά.

……….Εν τω μεταξύ, οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να γίνει μυστική συνάντηση των Βενιζέλου και Ινονού, φοβούμενοι ενδεχόμενη αποτυχία. Γι’ αυτό τους κάλεσαν στα γραφεία τής Βρετανικής Αποστολής το ξημέρωμα (03:30) τού Σαββάτου τής 26ης Μαΐου.

……….Οι τούρκοι έχοντας αντιληφθεί την άκαμπτη στάση τής Ελλάδος στο ζήτημα πληρωμής νέων πολεμικών αποζημιώσεων, την μη υποστήριξή τους σε αυτό το ζήτημα από τις Μεγάλες Δυνάμεις και βλέποντας το ηθικό τού στρατού τους να κάμπτεται, άφησαν μέχρι την τελευταία στιγμή να περάσει η εντύπωση ότι η απαίτησή τους θα ήταν αμετάπειστη και ότι θα αποχωρούσαν από την Συνδιάσκεψη. Την ίδια στάση κράτησαν και στην μυστική συνάντηση το ξημέρωμα τής 26ης Μαΐου μέχρι να καταφέρουν να «παραιτηθούν» έναντι τής παραχωρήσεως τού Καραγάτς με τα προάστειά του και την επιστροφή κατασχεθέντων πλοίων από το 1918.

……….Τότε ο μέγας διαπραγματευτής Βενιζέλος δέχθηκε την πρόταση και η μυστική συνδιάσκεψη λύθηκε. Το απόγευμα ο Βενιζέλος γνωστοποίησε την συμφωνία στην κυβέρνηση και στους αρχηγούς Στρατού και Στόλου.

……….Και ενώ ο Πρωθυπουργός Στυλιανός Γονατάς και ο Αρχηγός τού πραξικοπήματος Νικόλαος Πλαστήρας εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους με τηλεγράφημα, υπήρξαν πληροφορίες ότι ο Στρατηγός Πάγκαλος βολιδοσκοπούσε την δυνατότητα νέου πραξικοπήματος. Επειδή όμως δεν έβρισκε ανταπόκριση, υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον Αντιστράτηγο Π. Πιεράκου Μαυρομιχάλη.

……….Η επίσημη υπογραφή τής Συνθήκης έλαβε χώρα στις 24 Ιουλίου / 6 Αυγούστου 1923, στην μεγάλη αίθουσα τού πανεπιστημίου τής Λωζάννης κλείνοντας (;) την αυλαία τού Ελληνικού δράματος.

Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»